Szybka zmiana biegów
23 czerwca 2002
Oto jak możesz dojść do błyskawicznej, "w mgnieniu oka" zmiany biegów, o której zawsze marzyłeś. Przyspieszanie pod górę z rykiem silnika i świstem turbosprężarki może być fajnym przeżyciem, które na długo pozostawi uśmiech na Twojej twarzy. Gorzej jednak, jeśli ten ciąg mocy przerywany jest na zbyt długo podczas zmiany biegów. To dość denerwujące i mocno spowalnia jazdę.
Głowy pasażerów powędrują do przodu wraz z nagłym zaniknięciem siły przyspieszenia i musisz od nowa budować swoje zaufanie, że silnik pociągnie z pełną mocą. Oto rzadko ujawniane tajemnice jak przyspieszyć proces zmiany biegów.
Olej przekładniowy
Lepkość oleju w skrzyni biegów ma wpływ ma to, jak szybko zadziała synchronizator. Kiedy przesuwka jest przepychana w kierunku biegu, olej wyciskany pomiędzy trybem a synchronizatorem musi jakoś uciec. Aby to było możliwe, wewnętrzna powierzchnia synchronizatora ma nacięcia, które pozwalają na odpowiedni przepływ oleju. Tak więc, z punktu widzenia osiągów zalecany jest "rzadki" olej, gdyż może on łatwiej przedostać się przez nacięcia w synchronizatorze.
Producenci samochodów podają zalecaną klasę lepkości oleju przekładniowego dla swoich samochodów przy "normalnym" użyciu. Można jednak odejść nieco od tej rekomendacji. Zmiana oleju na odpowiednik o lepkości mniejszej o jeden stopień da poprawę w szybkości zmiany biegów bez żadnych znaczących poświęceń w trwałości skrzyni. Jednak zmiana na zbyt rzadki olej spowoduje znacznie słabszą ochronę trybów, łożysk i innych podzespołów. Co ciekawe, jeden z producentów zaleca ostatnio olej do przekładni automatycznych (znacznie rzadszy) do ręcznych skrzyń w jego samochodach, gdyż były jakieś problemy związane ze zbyt wolną zmianą biegów.
Modyfikacje synchronizatorów
Synchronizatory to powierzchnie cierne z małymi zębami, których zadaniem jest wyrównanie prędkości obrotowej wałka wyjściowego do obrotów silnika. Standardowy mechanizm synchronizacji, który jest montowany do większości samochodów może być poprawiony przez modyfikację istniejącego pierścienia synchronizatora, lub przez jego wymianę na "tuningowy" odpowiednik, który ma większe nacięcia olejowe. Pozwala to na szybszą ucieczkę oleju ściśniętego między synchronizatorem a trybem. Ta modyfikacja jest więc podobna w zamyśle do wymiany oleju na "cieńszy", a jej wynikiem jest szybsza zmiana biegów.
Mniejsze zyski da docieranie synchronizatora. W tym celu powierzchnię pierścienia synchronizatora pokrywa się specjalną pastą, a następnie przesuwa się go wielokrotnie w tę i z powrotem. To ściera wszelkie nierówności wewnątrz pierścienia dając gładką wewnętrzną powierzchnię i jego optymalny kontakt z przesuwką i trybem. Im lepszy kontakt synchronizatora z trybem, tym lepiej może on wyrównać prędkości obrotowe - co w efekcie zwiększa szybkość zmiany biegów. Pamiętaj, że ten proces powinno się wykonywać za każdym razem, kiedy ponownie używamy tego samego synchronizatora podczas remontu skrzyni. Docieranie nie jest konieczne gdy instalujemy nowy tryb razem z synchronizatorem jako całość, ale przed montażem zaleca się sprawdzić czy dobrze pracują one razem.
Dalej, przy budowie samochodu wyłącznie do wyścigów typu "drag-racing", można zmniejszyć liczbę zębów na synchronizatorze o niemal połowę, co (jak słyszeliśmy) daje jeszcze szybsze załączenie się synchronizatora. Oczywiście powoduje to jednak znacznie szybsze zużywanie się zębów synchronizatora, powodując konieczność częstych kontroli i remontów skrzyni biegów.
Zestawy "Short-Shift"
Na rynku jest dostępnych wiele tzw. "short-shifter'ów" (specjalnie ukształtowana, krótsza dźwignia zmiany biegów) do większości sportowych aut lub typu GTI. Urządzenia te zmieniają geometrię układu: gałka zmiany biegów, łożysko (jabłko), ramię wodzika. Z reguły zwiększana jest odległość między końcem wodzika a jabłkiem, co daje większy ruch wybieraka przypadający na 1cm przesunięcie gałki zmiany biegów.
Typowo, "długość" zmiany biegów (dystans, jaki musi pokonać gałka) zmniejszany jest o około 50%. Zdarza się jednak widywać zestawy zmniejszające tę odległość nawet o 80%! Jeśli już jesteśmy przy temacie linek biegowych, jest też ważne aby wszystkie gumowe tulejki w układzie zmiany biegu były w dobrym stanie. Dzięki temu biegi będą zawsze wchodzić "twardo" na swoje miejsce.
Krótkie gałki zmiany biegu
Inny dostępny element to krótkie gałki lewarka zmiany biegów, zaprojektowane tak, aby były krótsze od seryjnych. Zmienia to, podobnie jak układy "short-shifter", geometrię układu selektora. Jest to odwrotne podejście do tematu - zmieniana jest długość od punktu podparcia do gałki. Tą drogą również skrócimy nieco ruch, jaki musi wykonać gałka, jednak tym razem jedynie o 5-10%.
Układ przeniesienia napędu
Choć nie jest to związane bezpośrednio z samą sekwencją zmiany biegu, masa (bezwładność) elementów układu przeniesienia napędu może mieć wpływ na straty w przyspieszeniu wynikające ze zmiany biegu. Jeśli bezwładność układu jest niewielka, synchronizator szybciej wyrówna prędkości obrotowe układu i silnika. W tym celu wymyślono lekkie półosie i inne podobnie egzotyczne elementy. Co ciekawe, niektóre stajnie wyścigowe używają nawet innych skrzyń biegów podczas kwalifikacji i pełnego wyścigu. Tryby używane podczas kwalifikacji są ponawiercane po obwodzie, co zmniejsza nieco masę trybu i daje szybszą synchronizację - lecz kosztem trwałości. Z tego powodu podczas wyścigu już nie ryzykuje się awarii i używa "pełnych" trybów. Alternatywą do nawiercania trybów jest ich wykonanie z lekkich i twardych materiałów. Z pewnością nie będzie to tanie, jednak nieco bardziej wyrafinowane.
Szybkość "łapania" sprzęgła ma również bardzo duże znaczenie dla procesu zmiany biegów. Sprzęgła sportowe dają gwałtowniejsze "doklejenie" się do koła zamachowego, co pozwala na szybsze dodanie gazu po puszczeniu sprzęgła. Jeśli już jesteśmy przy temacie sprzęgieł, system wspomagania sprzęgła może z reguły zostać wyregulowany tak, aby już minimalny ruch pedału powodował rozłączenie i załączenie sprzęgła. To pozwala na szybszą reakcję sprzęgła na ruch kierowcy.
Styl jazdy
Ci, którzy chcą stracić absolutne minimum przyspieszenia na zmianie biegu na wyższy, mogą stosować technikę zmiany "z gazem w podłodze". Technika ta polega na nie odpuszczaniu gazu podczas gdy wciśnięty jest pedał sprzęgła. Jednak (jak nietrudno sobie wyobrazić) towarzyszą temu znaczne przeciążenia dla całego układu przeniesienia napędu, co w rezultacie może być potencjalnie niszczące dla samochodu. Istnieje również ryzyko "przekręcenia" silnika. Technika ta jest więc świetna, tylko jeśli prowadzisz prawdziwie wyścigowy samochód, lub jeszcze lepiej - gdy jest to cudzy (wyścigowy) samochód.
